Elikadura-ohiturak ikasteko prozesua bereziki garrantzitsua da bizitzako lehen urteetan; izan ere, nutrizio-egoera ona eta hazkunde ezin hobea errazteaz gain, haurtzaroan, nerabezaroan eta helduaroan ohitura osasungarriak hartzea sendotzen lagun dezake.
Elikadura haurtzaroan
Bizitzako etapa bakoitzak bere berezitasunak eta beharrak ditu, eta horietara egokitu behar da elikadura. Haurtzaroa da hazkuntza fisiko eta garapen psikomotor handiena duen etapa.
garapen psikomotorra eta haurraren interesa.
Elikadura-ohitura osasungarriak eta iraunkorrak hartzea
Jateko denborak kontaktua eta komunikazioa ahalbidetzen eta errazten ditu, eta sentimenduak, emozioak, sentsazioak, beharrak eta abar azaleratzen dira.
Inguruneak jatorduetan duen garrantzia
Haurrek jaten duten inguruneek (etxean, eskolan, etab.) esparru egokia izan behar dute ohitura eta erantzukizun batzuk, hala nola higienea (eskuak eta hortzak garbitzea, eskuzapia erabiltzea…), mahai-tresnak erabiltzea, mahaia jarri eta jasotzea, eta portaera egokia izatea.
gure loturak estutzeko, eredu izateko, eta egunerokotasunari lotutako bizipenak partekatzeko eta laguntzeko guneetan.
Jaten ez duten umeekiko kezka
Mahairatzen diren gatazka askok zerikusia dute egin beharko lituzkeen zenbatekoei buruz dituzten itxaropenekin.
ume bat jatea. Jaten ez duen haurrarekiko kezka ohikoa da familien artean.
Hala ere, gose-flataren problematika oreka-arazo bat da askotan, haur batek jaten duenaren eta bere familiak edo inguruak (amak, aitak, aitonak, amonak, irakasleak, begiraleek…) jatea espero duenaren artean. Kontuan izan behar da haur guztiek kopuru desberdinak jaten dituztela, nahiz eta adin bera izan, eta, beraz, ez da ona haien artean konparatzea.
Haur bakoitzak behar desberdinak ditu, eta, gainera, denboran zehar aldatzen dira. Horregatik, pertsona helduak arduratzen dira haurrak kontsumituko dituen elikagai osasungarriak eskuratzeaz, eta baita noiz, nola eta non eskainiko diren erabakitzeaz ere, baina, azken batean, haurrak erabakitzen du jan nahi duen ala ez eta zenbat jan nahi duen, bere beharren arabera irensteko gai baita (gaixotasun-egoeretan pediatriako taldearen gomendio espezifikoak komenigarriak izan daitezke).
Ez dira gomendagarriak behin eta berriz esan eta jatera behartzeko eta etxean eskuragarri dauden elikagai jakin batzuetarako sarbidea mugatzeko ohiko joera batzuk. Lehenengo kasuan, gainelikadura erraztu dezaketelako eta elikadurari eragin diezaioketen ezinikusiak sor ditzaketelako. Bigarren kasuan, debekatutako elikagaiekiko gehiegizko interesa sor daiteke.
Dieta mediterraneoa elikadura osasungarriaren eredu
Elikadura-eredu osasungarri asko dauden arren, gure inguruan dieta mediterraneoa nabarmentzen da, denboraldiko fruta eta barazki freskoak, lekaleak, fruitu lehorrak, zereal integralak, oliba-olio birjina, azukre gabeko esnekiak eta arraina eta arrautzak haragiaren gainetik kontsumitzea sustatzen duena, elikagaiak eta edari ultraprozesatuak eta, jakina, edari alkoholdun mota guztiak saihestuz.
Dieta mediterraneoak sukaldaritzako eta gastronomiako jarduerak bultzatzen ditu, baita aprobetxamendukoak ere, elikagaien hondakinak murriztearekin, urtarokotasunarekin, familiako edo lagunarteko janariekin eta kantitateak moderatzearekin lotuta.
Eskola-jantokiko hezkuntza-proiektua
Eskola-jantokietan haurrak izan behar du protagonista: subjektu pasiboa izatetik aktiboa, autonomoa eta parte-hartzailea izatera igaro behar du; eta hezitzailea buruzagi edo laguntzaile izatetik gizarte- eta elikadura-ohiturak ikasteko prozesuan laguntzen duen bideratzaile izatera igaro behar da.
Kontua ez da bakarrik zerbitzatzea, edo mahaiak jartzen eta kentzen parte hartzea, baizik eta autonomia une oro presente egotea.
Eguerdiko espazioa denbora egokia da haurrekin motibatzen dituzten eta eurenak direla uste duten hezkuntza-jarduerak lantzeko, inplikatzeko eta motibazio nahikoa pizteko, interes eta gaitasun desberdinak aprobetxatzeko.
Eguerdiko denbora eskolan 4 unetan bana daiteke, eta autonomia pertsonala hainbat ikuspegitatik lantzen da:
Bazkaldu aurretik: zer dakite haurrek elikagaiei eta menuei buruz? Mahaia jarri behar da
Bazkarian zehar: Bakarrik zerbitzatzen dira, jaten dutena autokudeatzen dute eta beren elikadurarekin arduratsuak izaten ikasten dute, Kataluniako Osasun Publikoaren Agentziaren dokumentuak ere gomendatzen duen bezala: Haurren otorduak lagundu; eskola-jantokientzako eta familientzako aholkuak.
Bazkalostean: Haurrak taldetan antolatzen dira eta mahaia kentzeaz eta jangelako espazioa etxean baleude bezala jasotzeaz arduratzen dira, espazio komunak zaintzeaz erantzukidetuz.
Aisialdian: haurrek aisialdian egingo diren jardueren plangintzan parte hartzen dute, proposamenak modu aktiboan egiten dituzte eta beren lehentasunak adierazten dituzte. Jarduera asko beraiek era autonomoan eta sortzailean antola ditzakete, hezitzaileen laguntza aktiboarekin.
Haurren parte-hartze aktiboa eta, beraz, haien autonomia lantzeak, eguerdiko denboran ere, adosteko, erabakitzeko, iritzia emateko, aukeratzeko, irudikatzeko, asmatzeko eta abarrerako gaitasuna duten haurren garapena bultzatzea dakar berekin.
